Taş Balığı Yenir mi? Güç, İktidar ve Toplumsal Zehrin Sofrasına Davet
Bir siyaset bilimci, dünyayı sofralar üzerinden de okuyabilir. Güç ilişkileri, yalnızca parlamentolarda, kürsülerde ya da sokaklarda değil; kimi zaman bir tabakta, bir lokmada, hatta bir balığın derisinde gizlidir. “Taş balığı yenir mi?” sorusu da ilk bakışta biyolojik, gastronomik ya da sağlıkla ilgili bir mesele gibi görünür. Oysa bu soru, derinlemesine incelendiğinde iktidarın, riskin ve toplumsal düzenin özüne dair bir politik alegoriye dönüşür.
Taş balığı, denizlerin en zehirli canlılarından biridir. Onu yiyebilmek, ölümle dans etmeye razı olmaktır. Tıpkı siyaset gibi: İktidara dokunmak isteriz, ama her dokunuşta zehrin bedelini kim öder, bunu pek az kişi düşünür.
İktidar Sofrası: Zehirli Bir Tadın Anatomisi
Taş balığını yemek, yalnızca biyolojik bir risk değil, aynı zamanda iktidarın sembolik tüketimidir. Siyaset, tarih boyunca tehlikeli bir ziyafet masası olmuştur; herkes oturmak ister ama kimse hesabı ödemek istemez. Bu masada taş balığı, iktidarın ta kendisidir: cazip, tehlikeli, güçlü.
Bir liderin elindeki gücü, tıpkı taş balığının dikenlerindeki zehir gibi düşünebiliriz. Kimi o zehri kontrol eder, kimi ondan zehirlenir. Siyaset bilimi bize şunu öğretir: Gücü elinde tutan her kurum, tıpkı taş balığı gibi, hem besler hem de öldürür. Vatandaşın sorumluluğu ise bu dengeyi fark etmekte, sofranın zehrini çözümleyebilmektedir.
Peki, biz vatandaşlar o sofrada gerçekten ne yiyoruz? Balığın etini mi, yoksa sistemin zehrini mi?
Kurumlar: Zehri Meşrulaştıran Mekanizmalar
Toplumun kurumsal yapısı, taş balığının derisi gibidir; kalın, sert, ve dışarıdan bakıldığında güven verici. Ancak o kabuğun altında ölümcül bir potansiyel gizlidir. Kurumlar bazen bireyleri korur, bazen de onların özgürlüğünü kısıtlayan bir araç haline gelir.
Devlet aygıtı, tıpkı taş balığını pişiren bir aşçı gibidir: Zehri nasıl işleyeceğini bilirse, güçten beslenir; bilmezse, kendi toplumunu zehirler. Bu durumda soru yalnızca “Taş balığı yenir mi?” değildir — asıl soru “Kim, hangi bilgiyle, kimin adına pişiriyor?”dur.
Kurumların başarısı, riskin yönetiminde yatar. Bir taş balığı sofrasında herkes eşit değildir; kimin tabağına hangi parça düşerse, o kadar yaşar. Bu, tıpkı modern demokrasilerdeki eşitsizlik gibi: herkes aynı haklara sahip görünür ama riskin dağılımı adil değildir.
İdeoloji: Tadın Arkasındaki Anlam
Her iktidar, zehri masum gösteren bir ideolojik sos kullanır. Taş balığı da ancak estetik bir tabakta, sanatla süslenmiş bir sofrada kabul görebilir. Tıpkı otoriter sistemlerin “güvenlik”, “vatan”, “istikrar” gibi kelimelerle kendi zehrini meşrulaştırması gibi.
İdeoloji, zehri tadına dönüştürür. Bu dönüşüm, kitlelerin bilinç düzeyinde değil, duygusal düzeyde gerçekleşir. İnsan, taş balığının tehlikesini bilse bile onun cazibesine kapılır; çünkü güç estetikle birleştiğinde rasyonalite susar.
Vatandaşlık burada devreye girer: Birey, bu sofrada hem misafir hem sorumludur. Taş balığını yerken farkında olmalı; neyin “besin”, neyin “zehir” olduğunu ayırt edebilmelidir.
Toplumsal Cinsiyet Perspektifi: Strateji ve Katılımın Dansı
Taş balığının yenip yenmeyeceğine dair karar, yalnızca biyolojik değil, politik bir stratejidir. Erkek egemen siyaset genellikle gücü ele geçirme ve riski yönetme üzerine kurulur; bu, taş balığını korkusuzca yeme cesaretidir. Oysa kadın odaklı bakış daha farklıdır: paylaşımcı, kolektif ve koruyucu. Kadın politik bilinci, sofrayı demokratikleştirmeye çalışır — herkesin aynı riski, aynı lezzeti tatmasını ister.
Bu fark, toplumsal cinsiyetin siyaset sahnesinde oynadığı derin rolü gösterir. Erkek stratejisi iktidarı sürdürürken, kadın stratejisi toplumsal dayanışmayı yeniden kurar. Ve belki de taş balığını “yenilebilir” kılan, bu iki yaklaşımın birlikte var olabilmesidir.
Taş Balığı ve Vatandaş: Zehrin Farkında Olmak
Bir toplumun olgunluğu, zehriyle yüzleşebilme cesaretinde yatar. Vatandaşlık, yalnızca oy vermek değil, aynı zamanda sofradaki balığın türünü sorgulamaktır. Demokrasi, riskin adil paylaşımıdır; kimsenin başkasının payına zehir bırakmadığı bir düzendir.
Taş balığı, yendiğinde hayatta kalmak bilgi ister. Siyasette de aynıdır: bilgi yoksa, güç öldürür. Bu yüzden vatandaşın en büyük sorumluluğu, sadece yememek değil, neyi yediğini bilmektir.
Son Soru: Zehri Kim Servis Ediyor?
Belki de “Taş balığı yenir mi?” sorusu, siyaset biliminin en kadim sorusudur. Gücü kim pişiriyor? Kim servis ediyor? Kim yiyor ve kim ölüyor?
Her toplum, kendi taş balığını seçer. Kimi zehriyle büyür, kimi ondan kaçar. Ama asıl mesele, sofrada otururken farkında olmaktır: bazen iktidarın tadı, ölümle aynı tondadır.
Sen olsan, o balığı yer miydin?
Yorumlarda, iktidarın tadı hakkında ne düşündüğünü paylaş. Çünkü siyasetin zehrini ancak birlikte konuşursak, panzehirini bulabiliriz.